Thoái hóa chất trắng – những điều cần biết

1. Chất trắng là gì và có vai trò gì?

Chất trắng là thành phần chính cấu tạo nên 60% bộ não của con người (40% còn lại là chất xám). Chất trắng là sợi trục của tế bào thần kinh có bao myelin (lớp vỏ xung quanh sợi trục thần kinh được hình thành từ mỡ tạo nên màu cho chất trắng), các tế bào thần kinh đệm và tế bào sao.

Chất này có chức năng truyền tải các tín hiệu thần kinh, phối hợp nhịp nhàng giữa hoạt động của các vùng não từ đó tăng cường hoạt động tiếp nhận, xử lý, và lưu trữ thông tin. Ngoài ra chất trắng còn đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với việc kiểm soát tâm lý, cân bằng tâm trạng, giữ thăng bằng cho cả cơ thể.

2. Thoái hóa chất trắng là gì?

Thoái hóa chất trắng não (bệnh leukoaraiosis) là sự lão hóa của chất trắng ở não bộ. Khi đó, những bao myelin quanh sợi trục của tế bào thần kinh bị tổn thương. Điều này khiến những tín hiệu thần kinh không truyền đi một cách chính xác. 

3. Nguyên nhân gây thoái hóa chất trắng:

Do một số nguyên nhân như: yếu tố gen và di truyền (nguyên nhân chính) hoặc người mắc các bệnh như cao huyết áp mãn tính, tiểu đường, viêm mạch máu não mãn tính, tiền sử đột quỵ, bệnh parkinson, bệnh teo não ở người già, hút thuốc lá,… có thể gây tổn thương chất trắng, dẫn tới một số vấn đề như: loạn dưỡng chất trắng, viêm, tổn thương chất trắng, thoái hóa chất trắng.

Bệnh tổn thương chất trắng não hình thành do sự phát triển bất thường của vỏ myelin, đóng vai trò như màng bọc bảo vệ quanh các sợi thần kinh chúng gây ra quá trình thoái hóa chất trắng.

4. Yếu tố nguy cơ:

Bệnh lý chất trắng chủ yếu hay gặp ở người lớn tuổi do quá trình thoái hóa của hệ thống thần kinh hoặc do một số nguyên nhân nêu trên.

5. Triệu chứng của bệnh thoái hóa chất trắng:

Khi chất trắng bị thoái hóa hay tổn thương, sẽ khiến các tín hiệu thần kinh không được truyền đi một cách chính xác và hiệu quả, từ đó gây ra nhiều rối loạn làm suy giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh, bao gồm:

– Suy giảm tư duy, nhận thức: Bệnh thoái hóa chất trắng có thể làm suy giảm khả năng nhận thức và tư duy của người bệnh, khiến người bệnh suy nghĩ chậm hơn, mất nhiều thời gian để xử lý vấn đề, khó tiếp thu hoặc ghi nhớ những điều mới, giảm trí nhớ ngắn hạn và dài hạn, giảm khả năng nói và sử dụng ngôn ngữ, kèm theo nhiều rối loạn khác như trầm cảm, dễ lo lắng, buồn phiền, rối loạn giấc ngủ, mệt mỏi…

– Các vấn đề về thị giác: Người bệnh có thể bị nhìn mờ, nhìn đôi hay mất khả năng kiểm soát các chuyển động, phối hợp của mắt.

– Vận động khó khăn: Bệnh nhân thoái hóa não bộ não trắng cũng có thể gặp khó khăn trong việc đáp ứng vận động và vận động, dẫn đến yếu cơ, di chuyển khó khăn, mất phối hợp động tác, khó giữ thăng bằng, dễ bị té ngã,…

– Rối loạn cảm giác: Các vấn đề về cảm giác cũng có thể xảy ra khi chất trắng bị tổn thương. Chúng bao gồm tê bì, ngứa ran, đau đớn và mất cảm giác ở các chi…

6.  Cận lâm sàng:

• Chụp cộng hưởng từ – MRI

Phương pháp chẩn đoán này sử dụng từ trường và sóng radio để xử lý và chuyển đổi thành các hình ảnh chi tiết của khu vực bị ảnh hưởng (não, tủy sống…). Những hình ảnh sắc nét này giúp bác sĩ xác định các bất thường, cung cấp thông tin chính xác cho quá trình chẩn đoán. Phương pháp chụp cộng hưởng từ MRI được khuyến khích sử dụng vì bệnh nhân không phải tiếp xúc với chất phóng xạ như chụp X – quang hoặc CT.

• Xét nghiệm thần kinh – tâm thần

Các xét nghiệm khác nhau sẽ được tiến hành để kiểm tra và phân tích chức năng nhận thức. Phương pháp này giúp các chuyên gia y tế hiểu cách thức của bệnh ảnh hưởng đến khả năng lập luận và tập trung của mỗi bệnh nhân.

7. Điều trị thoái hóa chất trắng:

Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho thoái hóa chất trắng. Mục tiêu điều trị là làm chậm tiến triển của bệnh bằng cách điều trị nguyên nhân (chẳng hạn như dùng thuốc kiểm soát huyết áp và cholesterol máu), dùng thuốc làm giảm triệu chứng bệnh, kết hợp duy trì lối sống lành mạnh và nghỉ ngơi điều độ.

Thoái hóa chất trắng là sự tổn thương phần chất trắng của não. Bệnh có thể gây ra nhiều cản trở cho cuộc sống của bệnh nhân. Bệnh hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu, nhưng với những phương pháp kể trên có thể giúp ngăn bệnh tiến triển và cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân thoái hóa chất trắng.

8. Phòng bệnh:

Thoái hóa chất trắng là một bệnh lão hóa, điều này có nghĩa rằng khi tuổi của bệnh nhân càng tăng, bệnh sẽ càng trầm trọng hơn. Nhưng người bệnh hoàn toàn có thể ngăn chặn tiến triển của bệnh hoặc thậm chí đảo ngược được quá trình này, nếu phòng ngừa bệnh sớm bằng một số biện pháp dưới đây:

– Luôn kiểm soát tốt huyết áp và cholesterol máu ổn định ở giới hạn cho phép.

– Chế độ ăn hạn chế chất béo, giảm muối và tập thể dục đều đặn với khoảng 30p mỗi ngày và 5 ngày mỗi tuần để duy trì sức khỏe.

– Nếu có mắc tiểu đường cần kiểm soát tốt đường huyết.

– Bỏ hút thuốc lá nếu đang hút.

Mặc dù bệnh thoái hóa chất trắng không thể chữa khỏi, nhưng những biện pháp kể trên có thể giúp hạn chế tiến triển của bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.