Vị thuốc
Ngũ vị tử
Nội dung bài viết
Tên gọi
Tên khác: Ngũ mai tử
Tên khoa học: Fructus Schisandrae
Họ: Ngũ vị (danh pháp khoa học: Schisandraceae)
Cây Ngũ vị tử
Mô tả cây thuốc
Ngũ vị tử là một cây thuốc quý, loại dây leo dài đến 3m. Lá tròn dài, dài 9-12cm, hoa có 9-15 cánh màu vàng, quả tròn màu đỏ, đường kính 3cm, hạt tròn màu vàng. Bắc ngũ vị (Schizandra) có quả xếp thành bông thưa. Nam ngũ vị (Kadsura) có quả xếp thành đầu hình cầu.
Phân bố
Cây mọc hoang ở các nước phương Bắc, được trồng ở Trung Quốc. Nước ta chưa thấy cây này. Ngũ vị tử hiện nay ta còn phải nhập của Trung Quốc.
Thu hái, sơ chế
Mùa quả chín vào tháng 9 tháng 10 hàng năm, người ta hái quả về nhặt bỏ cuống, đem phơi hay sấy khô để làm thuốc.
Bộ phận dùng
Quả ngũ vị tử.
Vị thuốc Ngũ vị tử
Mô tả vị thuốc
Quá hình cầu không đều hoặc hình cầu dẹt, đường kính 5mm đến 8mm. Mặt ngoài màu đỏ, đỏ tía hoặc đỏ thẫm, nhăn nheo, có dầu, thịt quả mềm. Có trường hợp mặt ngoài màu đỏ đen hoặc phủ lớp phấn trắng.
Bào chế
+ Sống: Loại bỏ tạp chất, giã vụn khi dùng.
+ Chế dấm: Lấy Ngũ vị tử trộn với một lượng đủ dấm, cho vào nồi kín, đồ đến có màu đen, lấy ra, phơi hay sấy khô, khi dùng giã dập. Cứ 100 kg Ngũ vị tử cân 20 lít dấm, nếu cần thì pha loãng thêm. Sau khi chế mặt ngoài ngũ vị tử có màu đen, nhuận do có tinh dầu, hơi sáng bóng, thịt quả mềm, dính. Mặt ngoài vỏ quả trong có màu nâu đỏ, sáng bóng. Hạt màu đỏ nâu, sáng bóng.
Bảo quản
Nơi khô thoáng
Thành phần hóa học
Trong quả có chứa axit xitric, axit malic, axit tactric, vitamin C, schizandrin, đường, tanin, ngoài ra trong quả còn chứa rất nhiều khoáng chất có lợi cho sức khỏe.
Tác dụng dược lý
+Tác dụng đối với hệ thần kinh trung ương: Nước sắc từ dược liệu có khả năng kích thích nhiều phần của hệ thần kinh trung ương của ếch. Ngoài ra, thảo dược còn làm thư giãn nhanh trên thực nghiệm ở người tình nguyện (theo Trung Dược Học).
+Tác dụng đối với hệ thần kinh ngoại biên: Sử dụng chất Schizandrin chích vào khoang bụng hoặc cho chuột nhắt uống nhận thấy có tác dụng kích thích tiết ra choline. Nếu sử dụng liều thấp thì nhận thấy có khả năng kích thích tiếp nhận nicotin (theo Trung Dược Học).
+Tác dụng lên tử cung: Thực nghiệm trên tử cung của thỏ cô lập nhận thấy nước sắc của ngũ vị tử có khả năng kích thích đồng nhất ở tử cung có thai/ không có thai. Vì vậy thảo dược này có thể dùng hỗ trợ trong việc phá thai (theo Trung Dược Học).
+Tác dụng đối với xúc giác: Nước sắc từ thảo dược có khả năng tăng độ nhận biết của xúc giác, đồng thời tăng nhãn trường và nhãn lực ở người có thể trạng khỏe mạnh.
+Tác dụng điều trị suy nhược: Cồn chiết xuất từ dược liệu có khả năng cải thiện các triệu chứng do thần kinh suy nhược như mất ngủ, hồi hộp, đau đầu, chóng mặt,… theo Trung Dược Học).
+Độc tính: Thực nghiệm đối với chuột nhận thấy dùng liều cao 10 – 15g/ kg có dấu hiệu ngộ độc (mệt mỏi, khóc thở, mất ngủ) (theo Trung Dược Học).
+Tác dụng đối với hệ hô hấp: Nước sắc từ dược liệu tác động trực tiếp đến hệ thần kinh trung ương nhằm kích thích hoạt động hô hấp. Ngũ vị tử được sử dụng để hỗ trợ triệu chứng suy hô hấp do điều trị bằng Morphine (theo Trung Dược Học).
+Tác dụng đối với hệ tim mạch: Dịch alcol của thảo dược có tác dụng giãn mạch. Khi chích 1 lượng lớn thuốc thì nhận thấy có khả năng hạ huyết áp (theo Trung Dược Học).
+Tác dụng chuyển hóa: Nước sắc từ dược liệu có khả năng dữ trự glucose và glycogen ở gan, đồng thời làm tăng mức acid lactic (theo Trung Dược Học).
+Tác dụng điều trị viêm nhiễm gan không gây vàng da.
+Dịch cồn từ dược liệu có tác dụng ức chế một số loại vi khuẩn như trực khuẩn thương hàn, kiết lị, phẩy khuẩn tả, tụ cầu vàng, phó thương hàn, cầu khuẩn viêm phổi và trực khuẩn mủ xanh.
Ngũ vị tử chữa bệnh
Tính vị, quy kinh
Vị chua, tính ấm. Quy kinh Phế, Thận
Tác dụng
+Tác dụng chỉ khái, chỉ tả, an thần, thu liễm phế khí, sáp trường và liễm hãn (theo Trung Dược Học).
+Tác dụng sinh tân chỉ khát, bổ nguyên khí bất túc và trị tả lỵ (theo sách Dược dụng pháp tượng).
Chủ trị
Chữa ho, miệng khô, khát nước, mệt mỏi, di tinh, tả lỵ lâu ngày, mồ hôi trộm.
Cách dùng – liều lượng
Ngày dùng 2-4g (có thể 12g) dạng thuốc sắc, cồn, bột, viên.
Kiêng kị
+ Nhiệt thịnh: không dùng (Trung Dược Học).
+ Ho giai đoạn đầu, mới phát ban: không dùng (Trung Dược Học).
+ Người viêm khí phế quản mới phát gây ho, sốt không dùng.
Bài thuốc
+ Bài thuốc chữa chứng mồ hôi trộm
Dùng bán hạ khúc 125g, nhân sâm 63g, bạch truật 63g, đại táo 30 quả, bá tử nhân 125g, mẫu lệ 63g, ma hoàng căn 63g, ngũ vị tử 63g. Đại táo đem bỏ hạt và nấu nhừ. Các vị còn lại nghiền thành bột mịn, đem trộn và nhào với thịt đại táo, làm thành viên. Mỗi viên to bằng hạt ngô đồng, mỗi lần dùng 20 – 30 viên, ngày dùng 2 lần.
+ Bài thuốc chữa hoạt tinh và thận hư
Dùng mạch đông 12g, đảng sâm 12g với ngũ vị tử 6g, đem sắc uống ngày 1 thang cho đến khi khỏi.
+ Bài thuốc chữa suy nhược thần kinh
Dùng nhân sâm 10 – 20g, câu kỷ tử 30g, rượu 500ml, ngũ vị tử 30g. Đem các vị ngâm với rượu trong vòng 7 ngày. Mỗi ngày dùng từ 15 – 20ml, uống trước khi ngủ.
+ Bài thuốc trị di mộng tinh ở nam giới
Dùng hồ đào nhân 250g và 100g ngũ vị tử. Đem ngũ vị tử ngâm với nước trong khoảng nửa ngày cho mềm, rồi bỏ hạt và sao vàng với hồ đào. Để nguội bớt và đem tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng 9g bột uống cùng với nước cơm.
+ Bài thuốc trị háo suyễn nặng
Dùng địa long 9 – 12g, ngũ vị tử 30 – 50g, ngư tinh thảo 30 – 80g đem các vị ngâm nước trong khoảng 4 giờ. Sau đó đem sắc với lửa nhỏ, sắc 2 lần, còn lại khoảng 250ml, chia thành 2 lần dùng và uống hết trong ngày.
+ Bài thuốc trị viêm gan mạn tính
Dùng linh chi, sài hồ, ngũ vị tử và đơn sâm luyện mật làm thành hoàn. Mỗi lần dùng 1 viên uống cùng nước sôi để nguội. Dùng 30 phút sau khi ăn và duy trì trong khoảng 30 ngày.
+ Bài thuốc trị phế thận âm hư do cảm hàn
Dùng đảng sâm, tang phiêu tiêu và mạch đông, mỗi thứ 30g với ngũ vị tử 5g, đem sắc nước uống.
+ Bài thuốc trị chứng ho do cảm hàn
Dùng ma hoàng 8g, bán hạ 8g, bạch thược 12g, chích thảo 6g, quế chi 6g, tế tân 4g, can khương 8g với ngũ vị tử 4g, đem sắc uống. Chia thành 3 lần dùng và uống hết trong ngày.
+ Bài thuốc trị ho lâu ngày không khỏi
Dùng túc xác tẩm với đường sao vàng 20g với ngũ vị tử 80g. Đem 2 vị tán thành bột rồi luyện với mạch nha làm viên to bằng quả táo. Mỗi lần ngậm 1 viên cho đỡ ho.
+ Bài thuốc trị ho có đờm gây khó thở
Dùng bạch phàn và ngũ vị tử bằng lượng sau. Sau đó đem tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng 12g, dùng phổi lợn nướng chín chấm bọt thuốc ăn và uống cùng nước ấm.
+ Bài thuốc trị thận hư và liệt dương
Dùng 600g ngũ vị tử tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng 4g uống, ngày 3 lần. Khi uống bài thuốc này, cần kiêng thịt lợn, tỏi, giấm và cá.
+ Bài thuốc trị cảm năng, mệt khát nước
Dùng mạch môn 10g, ngũ vị tử 5g, nhân sâm 10g, đem sắc uống.
+ Bài thuốc trị tỳ thận hư hàn gây tiêu chảy
Dùng nhục đấu khấu 8g, ngô thù du 4g, bổ cốt chỉ 16g, ngũ vị tử 6 – 8g. Đem các vị tán thành bột mịn rồi trộn với nước đại táo và gừng tươi. Mỗi lần dùng 6 – 12g uống với nước muối ấm, nên dùng trước khi đi ngủ.
Nơi mua bán vị thuốc NGŨ VỊ TỬ đạt chất lượng ở đâu?
Trước thực trạng thuốc đông dược kém chất lượng, nguồn gốc không rõ ràng,… xuất hiện tràn lan trên thị trường, làm ảnh hưởng tới hiệu quả điều trị cũng như ảnh hưởng tới sức khỏe của bệnh nhân. Việc lựa chọn những địa chỉ uy tín để mua thuốc đông dược là rất quan trọng và cần thiết. Vậy khách hàng có thể mua vị thuốc NGŨ VỊ TỬ ở đâu?
NGŨ VỊ TỬ là vị thuốc nam quý, được sử dụng rộng rãi trong YHCT. Hiện tại hầu hết các cửa hàng thuốc đông dược, phòng khám đông y, phòng chẩn trị YHCT… đều có bán vị thuốc này. Tuy nhiên người mua nên chọn những địa chỉ có uy tín, đảm bảo chất lượng, có giấy phép hoạt động để mua được vị thuốc đạt chất lượng.
Với mong muốn bệnh nhân được sử dụng những loại dược liệu đúng, chất lượng tốt, phòng khám Đông y An Chánh Kiện Khang không chỉ là đia chỉ khám chữa bệnh tin cậy, uy tín chất lượng mà còn cung cấp cho khách hàng những vị thuốc đông y (thuốc nam, thuốc bắc) đúng, chuẩn, đạt chất lượng cao. Các vị thuốc có trong tiêu chuẩn Dược điển Việt Nam đều được nghành y tế kiểm nghiệm đạt chất lượng tiêu chuẩn.
Vị thuốc NGŨ VỊ TỬ được bán tại Phòng khám là thuốc đã được bào chế theo Tiêu chuẩn.
Giá bán vị thuốc NGŨ VỊ TỬ tại Phòng khám Đông y An Chánh Kiện Khang:280.000vnd/1kg
Tùy theo thời điểm giá bán có thể thay đổi.
+ Khách hàng có thể mua trực tiếp tại địa chỉ phòng khám: 2/76 Trung Văn Nam Từ Liêm Hà Nội
+ Mua trực tuyến: Thuốc được chuyển qua đường bưu điện. Khi nhận được thuốc khách hàng thanh toán tiền COD.
