Vị thuốc
Mã tiền chế
Nội dung bài viết
Tên gọi
Tên khác: Củ chi, Phan mộc miết, Mắc sèn sứ.
Tên khoa học: Strychnos pierriana/ Strychnos nux vomica
Họ khoa học: Mã tiền – Loganiaceae
Cây Mã tiền
Mô tả cây thuốc
Là thực vật thân nhỏ, vỏ xám, mọc thẳng đứng, cây non thường có gai nhưng rụng đi khi phát triển. Lá hình bầu dục, hai đầu hơi nhọn, mọc đối xứng, gân lá hình lông chim. Hoa mọc thành xim, nhỏ, màu hồng/ vàng.
Phân bố
Cây mã tiền Strychnos nux vomica là loại được dùng phổ biến nhất. Phân bố chủ yếu ở Thái Lan, SriLanka, Ấn Độ, Malaysia,…
Các loài mã tiền khác phân bố nhiều ở các tỉnh nước ta như Long An, Kiên Giang, Tây Ninh, Tây Nguyên, Hòa Bình, Nghệ An, Cao Bằng, Lạng Sơn.
Thu hái, sơ chế
Thu hoạch vào mùa đông, hái những quả già, bổ ra lấy hạt, loại bỏ cơm quả, hạt lép, non hay đen ruột, phơi nắng hoặc sấy ở nhiệt độ 50 – 60oC đến khô.
Bộ phận dùng
Hạt chín sấy hoặc phơi khô của cây mã tiền
Vị thuốc Mã tiền chế
Mô tả vị thuốc
Hạt hình đĩa dẹt, hơi dày lên ở mép; một số hạt hơi méo mó, cong không đều, đường kính 1,2-2,5 cm, dày 0,4-0,6 cm, hơi bóng, màu xám nhạt đến vàng nhạt. Mặt hạt phủ một lớp lông tơ bóng mượt mọc ngả theo chiều từ tâm hạt toả ra xung quanh. Rốn hạt là một chỗ lồi nhỏ ở giữa một mặt hạt.
Sống noãn hơi lồi chạy từ rốn hạt đến lỗ noãn (là một điểm nhô cao lên ở trên mép hạt). Hạt có nội nhũ sừng màu vàng nhạt hay hơi xám, rất cứng. Cây mầm nhỏ nằm trong khoảng giữa nội nhũ phía lỗ noãn. Hạt không mùi, vị rất đắng.
Bào chế
Có thể bào chế dược liệu theo những cách sau đây:
+Theo kinh nghiệm Việt Nam:
- Cho hạt vào dầu vừng và đem đun sôi cho đến khi hạt nổi lên thì vớt ra ngay. Sau đó thái nhỏ, sấy khô và để dùng dần.
- Đem ngâm hạt trong nước vo gạo 1 ngày đem, vớt ra đem cạo bỏ vỏ ngoài và mầm. Sau đó thái mỏng, sấy cho khô và tán nhỏ.
- Ngâm dược liệu với nước vo gạo hoặc nước thường cho đến khi mềm. Bóc bỏ vỏ và để nhân riêng. Sao vỏ và nhân riêng, sau đó tán bột mịn từng thứ.
+Theo Trung Y:
Cho cát vào nồi đất và rang đến khi nóng 100 độ C, bỏ dược liệu vào và sao nóng đến 200 độ C. Lúc này hạt sẽ phồng và nổ thành tiếng. Khi lớp lông nhung bên ngoài cháy và vỏ xuất hiện đường tách nứt nẻ thì đổ hạt và cát ra. Sàng bỏ cát, cho hạt vào máy quay cho sạch, tán bột.
+Theo Tây Y:
Rửa nhanh hạt với nước thường, sau đó đồ chín cho đến khi mềm. Đem thái mỏng, xay trong cối sắt, tiếp tục sấy khô và tán bột mịn.
Bảo quản
Mã tiền là vị thuốc có độc tính. Trong đó mã tiền sống có độc tính cao và được xếp vào nhóm thuộc độc bảng A. Mã tiền đã qua bào chế (mã tiền chế) ít độc tố hơn, được xếp vào nhóm thuốc độc bảng B.
Do đó nên để riêng dược liệu, không bảo quản chung với các vị thuốc khác. Mã tiền dễ hư hại và ẩm mốc, nên bảo quản ở nơi thoáng và khô ráo.
Thành phần hóa học
Trong hạt có chứa tới 15% manan, rất nhiều ancaloit với thành phần chính là strycnin, 85% ga- lactan, 4-5% chất béo, heterozit. Trong các hoạt chất trên thì chất strycnin đóng vai trò quan trọng nhất (Nó được dùng để điều chế thuốc).
Tác dụng dược lý
Tác dụng của mã tiền chủ yếu là do strychnin
+ Đối với thần kinh trung ương và ngoại vi: Có tác dụng kích thích với liều nhỏ, và co giật với liều cao.
+ Đối với tim và tuần hoàn: Có tác dụng tăng huyết áp, do các mạch máu ngoại vi bị co nhỏ.
+ Đối với dạ dày và bộ máy tiêu hóa: tăng bài tiết dịch vị, tăng tốc độ chuyển hóa của thức ăn sang ruột. Tuy nhiên nếu dùng kéo dài thì sẽ gây biến loạn tiêu hóa, biến loạn co bóp dạ dày.
Mã tiền chế chữa bệnh
Tính vị, quy kinh
Vị đắng hàn, có độc mạnh. Quy kinh Can, Tỳ.
Tác dụng
Chỉ thống, tiêu thũng, tê bại, thông kinh lạc, tán kết, mạnh tỳ vị, trừ phong thấp và mạnh gân cốt.
Chủ trị
Đau nhức xương khớp, bại liệt, đau tê, viêm âm đạo, viêm họng, nhọt độc,…
Cách dùng – liều lượng
Mã tiền sống chủ yếu được dùng ở ngoài do độc tính rất mạnh. Mã tiền chế được dùng ở dạng thuốc sắc hoặc thuốc bột. Mỗi ngày dùng 0.1 – 0.3g nên uống khi no và bắt buộc phải phối hợp với những vị thuốc khác để làm giảm độc tính.
Kiêng kị
Không dùng dược liệu mã tiền cho những trường hợp sau:
+ Trẻ dưới 3 tuổi
+ Phụ nữ mang thai
+ Người bị mất ngủ
+ Nam giới di hoạt tinh
+ Dùng trong điều trị dài hạn (đối với thuốc uống)
+ Người có sức khỏe yếu và thể trạng suy nhược
Lưu ý
Hạt mã tiền rất độc, nếu dùng theo đường uống phải qua chế biến và bào chế. Sau khi uống phải tránh gió. Nếu thấy ngộ độc (giật giật ở môi và các cơ; nặng hơn thấy ngáp, nước dãi chảy nhiều, nôn mửa, sợ ánh sáng, mạch nhanh và yếu…), có thể lấy nhục quế 8g sắc uống để giải độc.
Bài thuốc
+ Bài thuốc trị đau nhức, viêm khớp và tê bì do phong thấp
Chuẩn bị: Bột hương phụ tử chế 13g, bột địa liền 6g, bột quế chi 3g, bột mã tiền chế 50g, bột mộc hương 8g, bột thương truật 20g.
Thực hiện: Làm thành 1000 viên hoàn, mỗi ngày dùng từ 4 – 6 viên. Dùng khoảng 50 viên thì ngưng và tiếp tục lặp lại liệu trình cho đến khi khỏi.
+ Bài thuốc trị viêm khớp và viêm khớp dạng thấp
Chuẩn bị: Ngưu tất, thương truật, nhũ hương, cam thảo, cương tàm, toàn yết, một dược và ma hoàng mỗi vị 36g và mã tiền tử 300g.
Thực hiện: Đem mã tiền cho vào nồi đất, thêm nước và cho vào 300g đậu xanh nấu đến khi đậu xanh nứt ra. Lấy dược liệu ra, bóc bỏ lớp vỏ đen, thái lát, phơi khô và cho vào nồi đất, sao với cát thành màu vàng đen. Một dược và nhũ hương đem bỏ lên miếng ngói, sao đến khi hết dầu là được. Các vị còn lại đem cho vào nồi đất, sao vàng. Cuối cùng dùng các vị tán bột và trộn đều.
Cách dùng: Dùng từ 0.5 – 1g với rượu, nên dùng trước khi ngủ. Sau khi dùng thuốc nên tránh gió và cần giảm liều nếu dùng thuốc cho người già, người có sức khỏe kém.
+ Bài thuốc chữa chứng tê dại khu trú và toàn thân
Chuẩn bị: Mộc qua, ngưu tất, ma hoàng và toàn đương quy mỗi vị 170g, chế một dược và chế nhũ hương mỗi vị 80g, chế phụ tử 40g, chế xuyên ô, độc hoạt, chế mã tiền tử, khương hoạt và chế thảo ô mỗi vị 200g.
Thực hiện: Đem các vị tán thành bột mịn, sau đó dùng 60g quế chi sắc với nước, trộn đều và làm thành hoàn to bằng hạt đỗ xanh. Mỗi lần dùng 3 – 4g nuốt với nước sôi ấm, nên dùng trước khi ngủ.
+ Bài thuốc chữa đau vai gáy và đau mỏi do phong thấp
Chuẩn bị: Huyết kiệt 60g và chế mã tiền 30g (sao cháy vàng).
Thực hiện: Đem dược liệu tán thành bột và chia đều thành 60 gói. Mỗi gói khoảng 1.5g, dùng 1 lần 1 gói, ngày dùng 2 lần.
+ Bài thuốc trị chứng suy nhược cơ
Chuẩn bị: Mã tiền tán bột mịn.
Thực hiện: Chế thành viên bọc, mỗi viên nặng 0.2g. Mỗi lần dùng 1 viên, ngày dùng 3 lần. Cứ 2 – 4 ngày lại tăng lên 1 viên cho đến khi mỗi ngày dùng 7 viên.
Lưu ý: Sử dụng theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.
+ Bài thuốc trị chứng loạn dưỡng cơ tiến triển
Chuẩn bị: Hoàng kỳ 20g, sơn dược và đảng sâm mỗi vị 15g, cam thảo 30g, địa long, xích thược, bạch truật, thỏ ty tử, thục địa, ngưu tất, bạch linh, câu kỷ tử và đương quy mỗi vị 9g, chế mã tiền 0.3g (ngâm với nước trong vòng 7 ngày, vớt ra, thái mỏng, phơi khô và ép cho hết dầu).
Thực hiện: Để mã tiền riêng, đem các vị còn lại sắc lấy nước uống và hòa thêm mã tiền vào.
+ Bài thuốc trị di chứng bại liệt ở trẻ em
Chuẩn bị: Xuyên tỳ giải, mộc qua, tục đoạn, dâm dương hoắc (chích), nhục thung dung, ô tặc cốt, mã tiền tử (sao cát), ngưu tất, ô xà nhục, ngô công, đương quy và kim mao cẩu tích mỗi vị 30g, cương tàm và thỏ ty tử mỗi vị 60g.
Thực hiện: Đem các vị tán thành bột mịn. Lấy riêng dâm dương hoắc sắc lấy nước và hòa bột thuốc làm thành hoàn. Mỗi lần dùng từ 0.3 – 1g, ngày dùng 3 lần với nước sôi ấm. Nếu có thể yếu mệt thì nên giảm liều lượng.
+ Bài thuốc trị cơ thể suy nhược và chân tay yếu
Chuẩn bị: Ngô công 5 con, xuyên sơn giáp, đương quy, một dược, mã tiền và nhũ hương mỗi vị 30g, bạch truật và đảng sâm mỗi vị 60g.
Thực hiện: Tán các dược liệu thành bột mịn, hòa với mật làm thành viên bằng hạt đỗ xanh. Ngày dùng 2 lần, mỗi lần dùng khoảng 2 – 4g với rượu ấm.
+ Bài thuốc trị liệt cơ hô hấp
Chuẩn bị: Địa long và mã tiền tử bằng lượng nhau.
Thực hiện: Đem tán bột mịn, trộn đều. Mỗi lần dùng 2.4g, chia thành 2 lần dùng. Nếu có chứng hư nên gia thêm sinh mạch, chứng thực gia thêm thừa khí thang. Khi áp dụng cho trẻ em nên giảm liều lượng.
+ Bài thuốc trị liệt mặt
Bài 1: Dùng 500g mã tiền đun sôi trong 28 phút, bỏ vỏ và dùng nhân cắt thành lát. Sau đó bỏ lên giấy và đặt trên miếng ngói đã tẩm giấm, nung cho dược liệu khô hoàn toàn, tán bột mịn, trộn đều với giấm làm thành hồ, đun trong 25 phút với lửa nhỏ. Cuối cùng dùng hồ còn hơi ấm dán lên vùng má không bị lệch. Cứ 24 giờ thì thay 1 lần, thực hiện từ 12 – 14 ngày nếu trời mát lạnh và 7 – 9 ngày nếu trời ấm nóng.
Bài 2: Chuẩn bị mã tiền vừa đủ, ngâm với nước trong vòng 24 giờ. Sau đó vớt ra, cắt theo chiều dọc, bề dày 1mm. Dán dược liệu vào miếng keo dán, sau đó dán lên vùng má bị liệt. Cứ 7 ngày thay 1 lần.
+ Bài thuốc trị đau nhức khớp mãn tính và khớp bị biến dạng
Chuẩn bị: Một dược và nhũ hương mỗi vị 155g, mộc qua, đương quy, ma hoàng, ngưu tấy mỗi vị 335g, phụ tử chế 70g, khương hoạt, thảo ô chế, mã tiền tử chế, độc hoạt, xuyên ô chế, thảo ô chế mỗi vị 380g.
Thực hiện: Đem tất cả tán thành bột mịn. Sau đó dùng quế chi 125g sắc đặc, dùng nước hòa với thuốc bột làm thành hoàn to bằng hạt đậu xanh. Dùng 4g trước khi ngủ với nước ấm.
+ Bài thuốc chữa chứng tê liệt do chấn thương
Chuẩn bị: Xuyên khung, đỗ trọng, đại hoàng, quy vĩ, nhân hạt đào (đào nhân), một dược, xích thược, xương bồ, hồng hoa, huyết kiệt, nhũ hương, ngưu tất mỗi vị 63g, hạt mã tiền chế 30g, trầm hương 12g, hài nhi trà, thổ miết trùng, bạch giới tử và ma hoàng mỗi vị 20g, manh trùng 8g.
Thực hiện: Đem các vị tán thành bột mịn, chế với mật làm thành hoàn nặng 8g. Mỗi lần dùng 1/3 viên hoàn, sau đó tăng dần lên 1/2 hoàn cho đến khi đạt liều 2 hoàn/ lần. Mỗi ngày dùng 2 lần, nên uống cùng với nước đun sôi để nguội.
Lưu ý: Khi nhận thấy cải thiện rõ rệt thì nên duy trì liều, không nên tăng thêm.
+ Bài thuốc chữa chứng điên giản (động kinh) lên cơn nhiều lần
Chuẩn bị: Dầu vừng 1kg, giun đất sấy khô 8 con (đem nghiền thành bột), hạt mã tiền (bỏ lông ngoài) 32g.
Thực hiện: Cho dầu vào chảo, đun sôi, thả hạt mã tiền vào chiên đến khi hạt chuyển sang màu đỏ tía. Vớt ra, để ráo và nghiền thành bột. Dùng bột thuốc trộn đều với bột giun đất, lấy bột mì làm thành hồ và trộn lại, làm viên hoàn to bằng hạt cải. Nên dùng vào buổi tối trước khi đi ngủ, uống 0.35 – 1g với nước muối. Nếu dùng cho trẻ nhỏ nên giảm liều lượng.
+ Bài thuốc chữa cổ họng sưng đau
Chuẩn bị: Sơn đậu căn, thanh mộc hương và mã tiền chế, các vị bằng lượng nhau.
Thực hiện: Đem tán thành bột mịn, sau đó thổi vào họng.
+ Bài thuốc trị chấn thương do té ngã
Chuẩn bị: Chỉ xác và hạt mã tiền bằng lượng nhau.
Thực hiện: Đem hạt mã tiền ngâm với nước tiểu trong 49 ngày, vớt ra để ráo, cạo bỏ lông và thái thành lát. Đem sao với đất vàng đến tồn tính. Chỉ xác cũng ngâm với nước tiểu trong 49 ngày, vớt để ráo, phơi cho khô hoàn toàn. Sau đó thái lát, sao tồn tính với đát vàng. Đem 2 vị nghiền thành bột, dùng 1.2 – 2g/ ngày, nên uống cùng với rượu trắng và đường đỏ (luân phiên lẫn nhau).
+ Bài thuốc trị bỏng do lửa, vết thương do dao búa
Chuẩn bị: Bột mã tiền chế và 1 ít rượu.
Thực hiện: Trộn đều và đắp lên chỗ bỏng. Với vết thương hở, nên rắc bột thuốc trực tiếp lên.
Nơi mua bán vị thuốc MÃ TIỀN CHẾ đạt chất lượng ở đâu?
Trước thực trạng thuốc đông dược kém chất lượng, nguồn gốc không rõ ràng,… xuất hiện tràn lan trên thị trường, làm ảnh hưởng tới hiệu quả điều trị cũng như ảnh hưởng tới sức khỏe của bệnh nhân. Việc lựa chọn những địa chỉ uy tín để mua thuốc đông dược là rất quan trọng và cần thiết. Vậy khách hàng có thể mua vị thuốc MÃ TIỀN CHẾ ở đâu?
MÃ TIỀN CHẾ là vị thuốc nam quý, được sử dụng rộng rãi trong YHCT. Hiện tại hầu hết các cửa hàng thuốc đông dược, phòng khám đông y, phòng chẩn trị YHCT… đều có bán vị thuốc này. Tuy nhiên người mua nên chọn những địa chỉ có uy tín, đảm bảo chất lượng, có giấy phép hoạt động để mua được vị thuốc đạt chất lượng.
Với mong muốn bệnh nhân được sử dụng những loại dược liệu đúng, chất lượng tốt, phòng khám Đông y An Chánh Kiện Khang không chỉ là đia chỉ khám chữa bệnh tin cậy, uy tín chất lượng mà còn cung cấp cho khách hàng những vị thuốc đông y (thuốc nam, thuốc bắc) đúng, chuẩn, đạt chất lượng cao. Các vị thuốc có trong tiêu chuẩn Dược điển Việt Nam đều được nghành y tế kiểm nghiệm đạt chất lượng tiêu chuẩn.
Vị thuốc MÃ TIỀN CHẾ được bán tại Phòng khám là thuốc đã được bào chế theo Tiêu chuẩn.
Giá bán vị thuốc MÃ TIỀN CHẾ tại Phòng khám Đông y An Chánh Kiện Khang :Gọi 0344198966 để biết chi tiết
Tùy theo thời điểm giá bán có thể thay đổi.
+ Khách hàng có thể mua trực tiếp tại địa chỉ phòng khám: 2/76 Trung Văn Nam Từ Liêm Hà Nội
+ Mua trực tuyến: Thuốc được chuyển qua đường bưu điện. Khi nhận được thuốc khách hàng thanh toán tiền COD.
