Hoàng cầm thang

Nguồn gốc bài thuốc Hoàng cầm thang

Tác giả: Trương Trọng Cảnh

Xuất xứ: Thương hàn luận

Bài thuốc Hoàng cầm thang nguyên bản

Thành phần

Hoàng cầm 12 – 16g

Chích Cam thảo 6 – 8g

Thược dược 12 – 16g

Đại táo 3 – 6 quả

• Cách dùng: sắc nước uống, chia 2 – 3 lần trong ngày.

Công dụng

Thanh nhiệt chỉ tả, hoà trung chỉ thống.

Chủ trị

Trị tiêu chảy, kiết lỵ do đại trường thấp nhiệt, có các triệu chứng tiêu chảy hoặc kiết lỵ, bụng đau, người nóng, miệng đắng, lưỡi đỏ, mạch Huyền Sác.

Phân tích bài thuốc

Hoàng cầm thanh thấp nhiệt ở vị trường, là chủ dược; Thược dược điều huyết hoà Can, giảm dau bụng; Cam thảo, Đại táo hoà Tỳ Vị.

Gia giảm

• Trường hợp nhiệt lỵ, bụng đau mót rặn, dùng bài này, bỏ Đại táo gọi là ‘Hoàng cầm thược dược thang’ (Hoạt pháp cơ yếu).
• Trường hợp lỵ trực trùng, phân có mủ máu, bụng đau mót rặn, bỏ Đại táo, thêm Hoàng liên, Đại hoàng, Binh lang, Đương quy, Mộc hương, Nhục quế gọi là ‘Thược dược thang’ (Hà Gian lục thư).
• Trường hợp thấp nhiệt lỵ, dùng bài này, bỏ Đại táo, tăng lượng Bạch thược, thêm những thuốc hành khí đạo trệ như Chỉ thực, Mộc hương.
• Kiết lỵ kèm theo nôn mửa thêm Bán hạ, Sinh khương gọi là ‘Hoàng cầm gia bán hạ sinh khương thang’ (Thương hàn luận).

Lưu ý khi sử dụng

Kiêng kỵ

Chứng tà lỵ do hàn thấp, rêu lưỡi trắng, mạch Trì Hoạt, không khát nước, không nên dùng bài nảy

Lưu ý

• Khi dùng cần phải chọn lựa loại thuốc tốt bài thuốc mới có hiệu quả
• Bạch thược phản với vị Lê lô nếu dùng chung sẽ phát sinh chất độc nguy hiểm – không được dùng chung với Lê lô
• Cam thảo phản với vị Hải tảo, Hồng đại kích, Cam toại và Nguyên hoa, gặp nhau sẽ sinh phản ứng nguy hiểm, trừ trường hợp đặc biệt phải xem xét thật kỹ mới dùng
• Bán hạ có độc gây ngứa, kỵ thai phản vị Xuyên ô, Ô đầu, Phụ tử khi dùng chung có thể phát sinh phản ứng nguy hiểm cần chú ý
• Vị thuốc Nhục quế kỵ thai, kỵ Xích thạch chi khi dùng cần chú ý
• Đại Hoàng là thuốc hạ mạnh, kỵ thai, phụ nữ có thai không nên dùng
• Hoàng liên kỵ Thịt heo. Nên kiêng khi uống thuốc hoặc dùng cách xa khi ăn trên 1 giờ

Tham khảo

• Kha Vận Bá nói: Hợp bệnh Thái dương, Dương minh là hàn tà mới bắt đầu xâm nhập vào kinh Dương minh, Vị chưa thực, di hàn sang Tỳ cho nên tự đại tiện lỏng, đó là âm thịnh dương hư, dùng ‘Cát căn thang’, lấy vị cay, ngọt, phát tán là để duy trì dương. Hợp bệnh Thái dương, Thiếu dương là nhiệt tà hãm vào phần lý của Thiếu dương, đởm hoả tự do bốc lên, di nhiệt sang Tỳ, cho nên tự đại tiện lỏng, đầy là dương thịnh âm hư, dùng ‘Hoàng cầm thang’ có vị đắng, ngọt lẫn lộn, để bảo tổn âm. Khi hợp bệnh Thái dương, Thiếu dương tà còn ở bán biểu, theo phép trị là dùng ‘Sài hồ quế chi gia giảm’, ở đây là nhiệt thấm vào trong, không phải lo tới biểu tà, cho nên dùng Hoàng cầm để tiết nhiệt ở đại trường, phối Thược dược để bổ Thái âm hư, dùng vị ngọt, táo để điều hoà khí ở trung tiêu, tuy không phải là Vị thực nhưng cũng không phải là Vị hư, cho nên không cần dùng Nhân sâm để bổ trung tỉêu. Nếu nôn là tà ở thượng tiêu chưa tán, vì thế vẫn thêm Sinh khương, Bán hạ, tức là bài ‘Sài hồ quế chi thang’ bỏ Sài, Quế, Nhân sâm vậy. Phàm biểu bệnh của hai kinh dương thì dùng biểu được của hai kinh dương. Bệnh bán biểu của hai kinh dương thì dùng thuốc bán biểu của hai kinh dương, ở đây là lý của hai kinh dương bệnh, vì vậy dùng lý dược của hai kinh dương, theo từng điều mà xét kỹ, rất là phù hợp. Tuy nhiên, hễ chính khí hơi kém thì biểu tà tuy còn vẫn phải giữ vững lý trước; tà khí đang thịnh tuy đại tiện lỏng cũng không cần bổ trung tiêu, đó lại là điềụ đáng chú ý.

Thiên ‘Nhiệt bệnh luận’ sách ‘Nội kinh’ viết: Thái dương chủ khí, Dương minh chủ thịt, Thiếu dương chủ đởm, thương hàn mới một ngày, bệnh ở Thái dương, hai ngày ở Dương minh, ba ngày ở Thiếu dương, mùa đông không tàng tinh, thì tinh không hoá khí cho nên khí bị bệnh trước rồi dẫn đến thịt, đến đởm, bệnh từ ngoài vào trong. Bệnh này tuy phát từ bên trong mà nguyên nhân lại vì thương hàn, cho nên một bệnh mà có hai tên. Nước mật (đởm trấp) rất đắng, rất hàn, là vị chính của tướng hoả, hoả vượng thì thuỷ suy, nước mật tràn lên mà miệng đắng, cho nên dùng Hoàng cầm, Hoàng liên để tư đởm trấp mà thanh tướng hoả (Thương hàn phụ dực).

• Bài này nguyên dùng trị tiêu chảy của hợp bệnh Thái dương và Thiếu đướng, nhưng chú trọng về Thiếu dương. Nhiệt ở Thiếu dương bức bách vào trong gây nên tiêu chảy, cho nên đùng bài này để thanh nhiệt ở lý, nhiệt ở lý thanh thì chẳng những hết tiêu chảy, mà nóng ở ngoài cũng hết. Sau này, khi trị tiêu chảy, dù do nhiệt ở đường ruột gây ra, vẫn có thể cho uống bài này.

Sách ‘Hoạt pháp cơ yếu’ dùng bài này bỏ Đại táo gọi là ‘Hoàng cầm thược dược thang’, trị nhiệt lỵ, đau bụng, mót rặn. Chu Dương Tuấn chủ trương dùng bài này để trị ôn bệnh thời kỳ đầu. Diệp Thiên Sĩ cũng đề cao lập luận này, ông cho rằng: “Do tà nấp sâu vào trong đã hoá thành nhiệt rồi, thầy thuốc giỏi ngày xưa lấy ‘Hoàng cầm thang’ làm phương chủ yếu, dùng thuốc vị đắng, hàn để thanh nhiệt ở lý, đó là phép chính trị, biết rằng ôn tà kiêng phát tán, nên không dùng theo phép trị của bệnh mới cảm”. Do đó có thể biết, công dụng chủ trị của bài này, đã ra ngoài phạm vi của sách ‘ Thương hàn luận’ (Thượng Hải phương tễ học).

• Các y gia sau này dùng ‘Hoàng cầm thang’ phát triển, trị các chứng nóng sốt, đắng miệng, đau bụng lỵ, hoặc lỵ nóng sốt, lưỡi đỏ, mạch Huyền Sác. Các bài thuốc trị lỵ sau này phần lớn do bài trên biến hóa thành. Như Chu Đan Khê trị nhiệt lỵ đau bụng, dùng ‘Hoàng cầm bạch thược thang’, Trương Khiết Cổ dùng ‘Hoàng cầm thang’ thêm Mộc hương, Binh lang, Đại hoàng, Hoàng liên, Đương quy, Quế chi bỏ Đại táo gọi là Thược dược thang’ trị lỵ rất hiệu nghiệm.

Nói chung hai bài trên đều trị chứng nhiệt lỵ, nhưng ‘Hoàng cầm thang’ trị bịnh nhẹ, tà nhiệt ở cạn, thiên về khí phận, ‘Bạch đầu ông thang’ trị bịnh lỵ nặng, nhiệt độc vào sâu, thiên về huyết phận. Trên lâm sàng sử dụng cần phải phân biệt (Trung y vấn đối).

Tham khảo mua bán bài thuốc

(Chương trình dành riêng cho đồng nghiệp giúp mua được bài thuốc đủ vị và chất lượng tốt)

Bài thuốc Hoàng cầm thang gồm các vị thuốc là thuốc đã được bào chế theo Tiêu chuẩn, và được ngành y tế kiểm nghiệm đạt chất lượng theo chuẩn Dược điển Việt Nam.

Giá bán Bài thuốc Hoàng cầm thang (Tiêu chuẩn dược điển Việt Nam) tại Phòng khám An Chánh Kiện Khang : gọi 0344.198.966 để báo giá

Tùy theo thời điểm, giá bán có thể thay đổi.

Cách thức mua:

+Trước khi mua khách hàng nhất thiết phải có sự tư vấn của của các bác sĩ, hoặc gọi 0344.198.966  để được chúng tôi khám bệnh trước khi dùng thuốc

+Khách hàng có thể mua trực tiếp tại địa chỉ phòng khám

+Mua trực tuyến: Thuốc được chuyển qua đường bưu điện, khi nhận được thuốc khách hàng mới phải thanh toán ( gọi 0344.198.966 – Hỗ trợ phí vận chuyển khi mua từ 1,5 triệu vnđ trở lên).

+Tuỳ theo nhu cầu của khách hàng, Chúng tôi có thể bào chế bài thuốc này thành thuốc sắc sẵn vô trùng, thuốc hoàn tán, thuốc cô đặc…